Kızıldeniz

Kızıldeniz Afrika ile Asya (Arap Yarımadası) arasında yer alan, Hint Okyanusu'na bağlı bir denizdir. Uzunluğu 2000 km. civarı olup, bazı kaynaklarda 1900 km. veya 2350 km. diye geçmektedir. Kuzeyde Mısır'daki Süveyş Kanalı ile doğal olmayan yoldan Akdeniz'e bağlanmıştır; güneyde ise Arap Yarımadası ucunda Bab el Mendeb Boğazı ile Hint Okyanusu'na bağlanır.

Kızıldeniz'in haritası

Kızıldeniz, Afrika ile

Asya (Arap Yarımadası) arasında yer alan,

Hint Okyanusu'na bağlı bir denizdir. Uzunluğu 2000 km. civarı olup, bazı kaynaklarda 1900 km. veya 2350 km. diye geçmektedir. Kuzeyde

Mısır'daki

Süveyş Kanalı ile doğal olmayan yoldan

Akdeniz'e bağlanmıştır; güneyde ise

Arap Yarımadası ucunda

Bab el Mendeb Boğazı ile

Hint Okyanusu'na bağlanır. Kızıldeniz kuzeyde Sina Yarımadası etrafında ile ikiye ayrılır; kuzeydoğuya doğru

Akabe Körfezi, kuzeybatıda ise

Süveyş Körfezivardır.

Kızıldeniz'in isminin, mevsimlik olarak su yüzeyine yakın kısımda ortaya çıkan kırmızı renkli bir

bakteriden ya da etrafındaki kıyılarda yer alan mineral bakımından zengin kızıl renkli dağlardan doğmuş olabileceği tahmin edilen bazı düşüncelerdendir. Denizaltı yaşamına ve üremeye elverişli sıcaklığa sahip olduğundan çok sayıda deniz canlısı barındırmaktadır.

Ek bilgi

Arabistan Yarımadası ile

Afrika kıtası arasında bulunan deniz. Hint Okyanusunun bir kolu olan Kızıldeniz güneydoğu, kuzeybatı istikametinde uzanan bir coğrafi konuma sahiptir.

Güney ucundan

Babel-Mendeb Boğazı ile Hind Okyanusuna tabii bir boğazla bağlı olan denizin 1869 senesinde Osmanlı Sultanı Abdülaziz Han zamanında açılışı yapılan Süveyş Kanalı ile de Akdeniz’e irtibatı sağlanmıştır. Yüzölçümü yaklaşık 438.000 km2 olup, Babel-Mendep Boğazından Süveyş Körfezinin kuzey ucuna kadar olan uzunluğu 2250 km civarındadır. Ortalama derinliği 488 m olup en derin yeri 21° kuzey enlemi üzerinde 2360 m’ye ulaşır. Kızıldeniz’in güney kısımları nisbeten daha geniş olup, kuzeye doğru gittikçe daralır. Kuzeyde 27°45’ kuzey enleminden itibaren de Sina Yarımadası ortada kalmak üzere iki kola ayrılır. Bu kollardan biri kuzeydoğu istikametinde olup, Akabe Körfezi ismini alır. Diğeri ise denizin aynı istikametteki Süveyş Körfezidir. Akabe Körfezi, Süveyş Körfezine göre daha kısa, dar fakat buna karşılık daha derindir. Akabe Körfezinin 180 km kadar olan uzunluğuna mukabil Süveş Körfezinin uzunluğu yaklaşık 315 kilometredir.

Kızıldeniz’in çevresinde bulunan karalarda, güney bölgesindeki Yemen ve batısındaki Habeşistan’ın çok az bir kısmı istisna olmak üzere çöl iklimi hakimdir. Deniz suyu sıcaklığı bütün sene boyunca 25-31°C arasında değişmektedir. Bu itibarla bölgede sıcaklığın çok fazla olması, ayrıca Kızıldeniz’e dökülen sürekli hiçbir akarsuyun bulunmayışı tuzluluk oranının çok yüksek olmasına sebeb olur. Binde kırk gibi bir değere varan bu oran dünyada okyanuslarla irtibatı olan denizler içinde bir benzeri bulunmayan yüksekliktir. Kızıldeniz’deki kışın muson rüzgarlarının tesiriyle kuzeybatı istikametinde mevcut olan üst akıntı, yaz mevsiminde tam tersi bir istikamette olur. Kızıldeniz sahilleri boydan boya mercan kayalıklarla kaplıdır. Bu kayalıklar bazan deniz seviyesinin üzerinde bazan da deniz yüzeyinin biraz altında yer alırlar. Karalarla olan bağlantısı umumiyetle sarp yamaçlar halindedir. Bazan dar kıyı ovalarının da yer aldığı bölümler mevcuttur. Kızıldeniz’de bulunan pekçok küçük adanın tamamı volkanik asıllıdır. Bunlardan en önemlileri Yemen yakınlarındaki Kamarun ve

Farsan Adaları, Habeşistan açıklarındaki

Dahlak Adaları ile Akabe Körfezi önlerinde bulunan Tiran Adalarıdır. Yoğun bir deniz trafiğine sahib olan Kızıldeniz’de ticaret gemilerinin uğradığı bir liman mevcut değildir. Kızıldeniz sahillerindeki limanlar tamamen mahallidir. Uluslararası nakliyat yapan ticaret gemileri, buralarda hiç uğrak vermeden geçerler.

Kızıldenizle ilgili tarihi bilgiler çok eskilere dayanır. Tarihi bilgilerin yanısıra bir de efsane yer alır. Bu efsaneye göre, Kızıldeniz’in yerinde eskiden mamur bir memleket bulunmaktaydı. Bir kral tarafından orada yaşayan rakibini mahv etmek için Babel-Mendeb Boğazı açtırılarak Okyanus istilasına uğratılmış, böylece bölge sularla doldurulmuştu. M.Ö. tahminen 1300 yılları civarında hazret-i Musa’nın kendisine inananlarla birlikte Firavun’un zulmünden kaçarken Allahü tealanın Kızıldeniz’in sularını yarması ve Müslümanların buradan geçtikleri ve Firavun’un askeriyle birlikte boğuldukları Kur’an-ı kerimin birçok ayetlerinde açıkça bildirilmektedir. (Bkz. Musa Aleyhisselam)

Kızıldeniz'e komşu ülkeler

Kızıldeniz’in bütün dillerde ismi “kırmızı” manasına gelen kelimelerle ifade edilir. Bu ismin verilmesinde gösterilen rivayetler arasında, deniz kenarlarındaki mercan kayalarından güneş ışıklarının yansıması ile etrafındaki toprakların kızıl olması ve denizdeki canlıların denize böyle renk verebileceği yer almaktadır. Meşhur Osmanlı tarihçisi

Katib Çelebi

Cihannümaadlı eserinde, “kızıl” isminin Yunanlılar tarafından “Eritra” isimli

Farslı bir hükümdar ismine izafeten verildiğini bildirir. Piri Reis ise Kitab-ı Bahriye adlı eserinde Kızıldeniz’den “Bahr-i Zenci” ismiyle bahsetmiştir.

Çok eski devirlerden beri Kızıldeniz üzerinde çok fazla bir ticari faaliyet vardır.

İslam devletleri 16. asırdan itibaren, Portekizliler daha sonra, Hollandalılar ve İngilizler Kızıldeniz’in güney kısımlarında bazı teşebbüslerde bulundular. Bu arada Ümit Burnu yolunun keşfi üzerine Kızıldeniz Avrupa’nın Hindistan ile olan ticaretindeki önemini kaybetti. Daha sonra 1869’da Süveyş Kanalının açılması ile eski ticari önemini tekrar kazanmıştır. Basra Körfezindeki zengin petrol yataklarının bulunmasıyla petrol nakliyatı Kızıldeniz’in ehemmiyetini bir kat daha arttırmıştır.

Siyasi bakımdan Kızıldeniz sahilleri 16. asırda tamamen

Osmanlı hakimiyetindeydi. Birinci Dünya Harbi sonuna kadar Osmanlı Devletinin hakimiyeti devam etmiş, bundan sonra ise doğu sahilleri İtalyanlar, İngilizler ve güneyinde Fransızlar hakim olmuşlar, daha sonraları bu hakimiyetlerini dolaylı olarak burada yaşayan Sudan, Habeş ve Mısırlılar vasıtasıyla korumaya çalışmışlardır.

Kızıldeniz Haritası için dış bağlantılar:

http://harita.turkcebilgi.com/Kızıldeniz_haritası/

http://www.unep.org/regionalseas/Programmes/Non-UNEP_administered_Programmes/Red_Sea_and_Gulf_of_Eden/red_mapl.asp United Nations Environment Programme(BM Çevre Programı)

http://encarta.msn.com/map_701515944/Red_Sea.html MSN Encarta-World Atlas

Kızıldeniz Resimleri

Kızıldeniz üzerinden kıvrılarak geçen bir kum fırtınasını gösteren uydu görüntüsü.
Kızıldeniz'in konumu
Şarm El-Şeyh'teki Sheraton Sharm otelinden Tiran adası ve Kızıl Deniz'in görünümü.
Satellitenbild des Roten Meeres
Kızıldeniz'in haritası

Akdeniz

Akdeniz dünyanın en büyük iç denizidir. Kuzeyinde Avrupa, güneyinde Afrika, doğusunda Asya'nın yer alır. Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizine buradan İstanbul Boğazı ile Karadeniz'e, Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusuna, Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz'e, dolayısıyla Hind Okyanusuna bağlanır. Yüzölçümü 2.971.000 kilometrekaredir. Batıdan doğuya uzunluğu 3755 km, kuzeyden güneye genişliği 741 kilometredir. Düzgün bir derinliğe sahip olup, ortalama derinliği 1400 metredir.

Akdeniz Alm. Mittelmeer (m), Fr. Méditerranee, İng. Mediterranean sea. Dünyanın en büyük iç denizidir. Kuzeyinde Avrupa, güneyinde

Afrika, doğusunda

Asya'nın yer alır.

Çanakkale Boğazı ile

Marmara Denizine buradan

İstanbul Boğazı ile

Karadeniz'e,

Cebelitarık Boğazı ile

Atlas Okyanusuna,

Süveyş Kanalı ile

Kızıldeniz'e, dolayısıyla

Hind Okyanusuna bağlanır. Yüzölçümü 2.971.000 kilometrekaredir. Batıdan doğuya uzunluğu 3755 km, kuzeyden güneye genişliği 741 kilometredir. Düzgün bir derinliğe sahip olup, ortalama derinliği 1400 metredir. En derin yeri

Mora Yarımadasının Matapan Burnu civarındaki bölgedir ve derinliği 4400 metredir. En dar yeri Sicilya ile Tunus arasındadır. Buradan itibaren Doğu ve Batı Akdeniz diye iki bölüme ayrılır.

Kıyı şekilleri, kuzeyde çok düzensiz olmasına rağmen güneyde düzenlidir. Kuzeyde bulunan önemli yarımada ve körfezler, İberik, İtalya, Mora ve Anadolu yarımadaları ile Tiren, Adriya, Ege denizi büyük körfezleridir. Güney kıyıları, Afrika'nın birçok yerindeki alçak platolar tarafından desteklenmiştir. Bu da düzenli olmasını temin eder.

Batı Akdeniz'de iki büyük ada olan

Sardunya,

Korsika, ayrıca Belear adaları, Tuscan ve Lipari takım adaları ve Elba küçük adaları bulunur. Bu bölgenin doğu kenarı dikkate değer volkanik hareketlere sahne olmaktadır. Bilhassa Vezüv, Etna ve Lipari adalarındaki Strompoli volkanları önemlidir.

Doğu bölgesi batı bölgesinden daha fazla adaya sahiptir. Bunlardan

Girit,

Kıbrıs,

Malta,

Rodos, Adriya denizinin doğu sahillerindeki Delmation adaları ve Ege denizindeki pekçok küçük adalardır.

Rüzgarlar genellikle kuzeyden eser. Fırtınaları şiddetli olmadığı gibi, dalga uzunlukları da fazla değildir. Med ve cezir olayları önemsiz derecededir. Yağışlar az ve sıcaklık sebebiyle buharlaşma fazla olduğundan, tuzluluk oranı yüksektir. Bu oran binde 37-39 arasında değişir. Akdeniz ile Karadeniz ve Atlas Okyanusu arasında mevcud olan akıntılarda tuzluluk oranının önemi büyüktür. Tuzlu olan Akdeniz suları Cebelitarık Boğazında alt akıntı ile

Atlas Okyanusuna, Atlas Okyanusunun az tuzlu suları üst akıntı ile Akdeniz'e akar. Bu akıntılar sırasında Akdeniz'e saniyede 1.750.000 metreküp su girerken, 1.680.000 metreküp su çıkmaktadır. Karadeniz'in suları ise boğazlar üzerinden Akdeniz'e akar; çünkü Karadeniz'in suları daha bol ve az tuzludur. Akdeniz'den saniyede 6.100 metreküp su Karadeniz'e akarken, 12.600 metreküp su geri dönmektedir.

Akdeniz'e bir çok nehir dökülür. Bu nehirlerin en büyüğü

Mısır'daki

Nil Nehridir. Diğer önemli nehirler ise, İtalya'daki Po ve Tiber, Fransa'da Rhone (Ren), Yunanistan'da Vardar,

Türkiye'de ise Büyük ve Küçük Menderes, Gediz, Göksu, Seyhan ve Ceyhan nehirleridir. Bu nehirlerin hemen hepsinin ağızlarında deltalar teşekkül etmiştir.

Akdeniz'e kıyısı olan ükleler: Güneyde Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır; kuzeyde Türkiye, Yunanistan, Arnavutluk, Yugoslavya, İtalya, Fransa; kuzey-batıda İspanya; doğu'da

Suriye,

Lübnan ve

İsrail'dir.

Yazları sıcak ve kurak, kışları da genellikle ılık ve yağışlıdır. Yıllık yağış mikdarı kuzey kıyılarında daha fazladır. Güney kıyılarında daha azdır. Rüzgarlarından karayel meşhurdur. Adriyatik ve Fransa sahillerinde alçak basınç yerleştiği zaman düzenli esen kuzey rüzgarları dikkate değer birçok mahalli rüzgarlar meydana getirir. Bunun bir benzeri memleketimizde esen meltem rüzgarlarıdır. Bazan Afrika'dan esen toz yüklü rüzgarlar Akdeniz'in iklimine tesir ederler.

Akdeniz'de yoğun bir şekilde balık avcılığı yapılmaktadır. Ton balığı, kırmızı mercan balığı avlanan önemli balık türleridir. Dünyada sünger avcılığının en çok yapıldığı denizlerden birisi Akdeniz'dir. Türkiye'de sünger avcılığı Bodrum çevresinde gelişmiştir. Bol tuz yatakları mevcuttur Tuz, ticaret malları arasında önemli bir yer tutmaktadır. Yurdumuzda da tuz üretiminin büyük bir kısmı İzmir Çamaltı tuz yataklarından sağlanır.

Akdeniz çok eski çağlardan beri çeşitli medeniyetlerin beşiği olmuştur. Dünya devletlerinin hemen hemen hepsi bütün deniz bölgesinde hakimiyetlerini sürdürmek, dünya deniz yollarına sahip olmak istemişlerdir. Eski çağlardan bugüne kadar bu uğurda mücadeleler devam etmiştir. Bilinen tarihi bilgilere göre bölgeye ilk hakim olan Fenikelilerdir. Daha sonraları Kartacalılar, Yunanlılar ve Romalılar hakim olmuşlardır.

7. yüzyılda müslümanlar Akdeniz'e tamamen yayıldılar. İspanya'da, Avrupa'nın en büyük kültür merkezini kurdular. Avrupa ilminin kaynağı, İspanya'da Müslümanların kurduğu

Endülüs Devletidir.

Ortaçağ'da Akdeniz'de barbar korsanlar kol geziyordu. Siyah zemin üzerinde iki tane kafatası resmi bulunan bayrakları olan bu korsanlar, Akdeniz'de yolcu ve ticaret gemilerine, sahildeki şehirlere saldırırlardı. Güçsüz insanları insafsızca öldürüyorlar, sağ olarak ellerine geçenleri forsa yapıyorlar veya esir pazarlarında satıyorlardı. Bu azgın canilerin içerisinde Rodos Adasına yerleşmiş bulunan Saint Jean Şövalyeleri en insafsızlarıydı.

Osmanlıların

İstanbul'u fethinden sonra,

Barbaros Hayreddin Paşa,

Turgut Reis gibi kıymetli kaptanı deryalar Akdeniz'i bir Türk gölü haline getirerek Akdeniz'de huzur, sükun ve refahı temin ettiler. Böylece din, dil, ırk, milliyet farkı ne olursa olsun, insanlar Akdeniz'de rahatça dolaşabiliyorlar, ticaret yapabiliyorlardı. Osmanlıların buraları fethetmelerindeki gayeleri, Akdeniz'deki adalara yerleşen insanlara rahat vermeyen şövalye ve soyguncuları ortadan kaldırmak, İslamiyetin adaletini, insanlara verdiği huzuru bilmeyenlere öğretmekti. Bu huzur ve sükun, Osmanlı Devletinin zayıflayıp yıkılması ile son buldu. Bugün büyük devletler Akdeniz'de hakimiyet kurma gayreti içerisindedirler. Bu ise dünya milletlerini özellikle Akdeniz'e kıyısı olan milletleri son derece tedirgin etmektedir.